لطفا صفحه دستگاه خود را بچرخانید
1397/12/23
انتشاردهنده
ديابت يا مرض قند، به معناي وجود "مقدار بيش از حد گلوکز" در خون مي‌باشد. گلوکز يا همان قند منبع انرژي مهم براي سلول‌هاي بدن به ويژه سلول‌هاي مغز مي‌باشد. بنابراين وجود گلوکز در بدن تمام انسان‌ها حياتي است اما مقدار بيش از اندازه آن، يک بيماري است و مشکلاتي را براي بيمار به همراه خواهد داشت.
سه نوع بيماري ديابت وجود دارد. يک نوع موقت به نام ديابت بارداري که در دوره بارداري رخ مي‌دهد و معمولا با تولد نوزاد مي‌تواند بهبود يابد. دو حالت ديگر يعني ديابت نوع 1 و نوع 2 از بيماري‌هاي مزمن و درمان ناپذير اما قابل کنترل هستند. گاهي اوقات قند خون افراد بيش از مقدار معمول است ولي نه به اندازه‌اي که ديابت محسوب شود که به اين وضعيت پيش ديابت گفته مي‌شود.
احتمال ابتلا به ديابت در هر سني وجود دارد. با اين حال شروع ديابت نوع يک عمدتا در دروه کودکي و نوجواني بوده و نوع دو نيز در افراد بالاي 40 سال بيشتر ديده مي‌شود. ديابت نوع دو شايع‌ترين حالت اين بيماري است.
نشانه‌هاي ديابت نوع يک معمولا واضح بوده، به سرعت افزايش پيدا کرده و حادتر مي‌شوند. اما در پيش ديابت يا ديابت نوع دو برخي افراد نشانه يا علائم خاصي را در ابتداي بيماري تجربه نمي‌کنند. نشانه‌هاي زير از علائم معمول در ديابت نوع 1 و 2 هستند:
تشنگي يا گرسنگي غير عادي
کاهش وزن بي دليل
تکرر ادرار
خستگی غير معمول
تحریک پذیری
تاری دید
زخم‌هایي که دیر خوب مي‌شوند
عفونت‌های مکرر، مانند عفونت‌های لثه یا پوست و عفونت واژن
وجود کتون (ketone) در ادرار ( زماني که بدن فردي انسولين کافي نداشته باشد، به جاي قند، از عضلات و چربي انرژي خود را تامين مي‌کند که باعث توليد کتون مي‌شود)
هر وقت که متوجه علائم احتمالی دیابت شدید، با پزشک مشورت کنید. هرچه زودتر شرایط بیماری تشخیص داده شود، کنترل بيماري ساده‌تر خواهد بود. بعد از تشخيص پزشک مبني بر ابتلا به ديابت نيز، فرد بيمار به پیگیری منظم پزشکی نیاز دارد تا میزان قند خون خود را کنترل شده نگه دارد.
براي جواب اين سوال در ابتدا بايد مروري بر نحوه عملکرد انسولين و استفاده گلوکز در بدن داشته باشيم. پانکراس (غده‌اي که در پشت و زیر معده قرار دارد) مسئول ترشح هورمون انسولین و جاري ساختن آن در خون مي‌باشد. انسولين نيز عامل نفوذ قند به سلول‌هاست. وقتي که سلول‌ها، قند کافي دريافت کنند، انسولين ميزان قند موجود در خون را کاهش مي‌دهد. وقتي سطح قند خون کاهش یابد، پانکراس نيز انسولين کمتري ترشح مي‌کند.
گلوکز (قند) یک منبع انرژی برای سلول‌هاي تشکيل دهنده بافت‌ها و عضلات بدن مي‌باشد. منبع اصلي تامين گلوکز غذا مي‌باشد اما کبد انسان نيز خود گلوکز توليد کرده و ذخیره می‌کند. هنگامی که میزان گلوکز بدن کاهش یابد (مثلا بعد از چند ساعت گرسنگي) کبد گلوکز خود را آزاد کرده تا سطح گلوکز بدن را در حد نرمال نگه دارد.
علت بروز دیابت نوع يک همچنان ناشناخته باقي مانده است. اتفاقي که مي‌افتد این است که سیستم ایمنی بدن (که به طور معمول با ويروس‌ها و باکتری‌هاي مضر مبارزه می‌کند) به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند و موجب کمبود انسولين در بدن مي‌شود. نبود انسولين باعث عدم جذب قند توسط سلول‌ها شده و قند در جریان خون شما شناور مي‌ماند. ظاهرا استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی در دیابت نوع يک موثر هستند ولي اين موضوع قطعي نيست.
در پیش دیابت (که می‌تواند منجر به دیابت نوع دو نيز شود) و در دیابت نوع دو، انسولين کافي در بدن وجود دارد اما سلول‌ها بنا بر دلايلي نامعلوم، به اثر انسولین مقاوم مي‌شوند و پانکراس نيز قادر به ساخت انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. در نتيجه اين مساله همانند ديابت نوع يک، عدم جذب قند توسط سلول‌ها و جريان يافتن قند اضافي در خون مي‌باشد. ديابت نوع دو نيز متاثر از عوامل ژنتیکی و محیطی مي‌باشد. گرچه در سال‌هاي اخير ارتباطي بين اضافه وزن و بروز و پیشرفت دیابت نوع دو ديده شده است اما همه افراد مبتلا به دیابت نوع دو دارای اضافه وزن نیستند.
در طول بارداری، جفت، هورمون‌هایی را برای تحمل فرآیند حاملگی توسط بدن، تولید می‌کند. این هورمون‌ها سلول‌های بدن را به انسولین مقاوم‌تر می‌کند که شرايطي را مشابه ديابت نوع دو به وجود مي آورد و منجر به ديابت بارداري مي‌شود.
عوامل بروز ديابت نوع يک، قطعي نيستند ولي تا به حال اثر عوامل زير در ابتلا به اين بيماري ديده شده است:
سابقه خانوادگی: اگر خواهر، برادر يا یکی از والدین فردي مبتلا به پيش ديابت يا دیابت نوع دو باشند، ريسک ابتلاي آن فرد افزایش می‌یابد
شرايط محیطی: قرار گرفتن در معرض برخي بیماری‌هاي ویروسی ممکن است در دیابت نوع يک نقش داشته باشد
رژيم غذایی: کمبود ويتامين د (vitamin D)، مصرف زود هنگام شیر گاو یا ترکیبات آن براي نوزادان و مصرف غلات قبل ازسن 4 ماهگی، خطر آفرين است. گرچه هیچ کدام از این عوامل به طور مستقیم به دیابت نوع يک منجر نمی‌شود.
وجود سلول‌های آسیب رسان سیستم ایمنی بدن (اتو آنتی بادی‌ها): گاهی اوقات اعضای خانواده افراد مبتلا به دیابت نوع يک، برای بررسي وجود اتوآنتی بادی‌های دیابت آزمایش می‌شوند. وجود اين اتو آنتی بادی‌ها در برخي افراد به معناي افزايش احتمال ابتلا به دیابت نوع يک است اما قطعي نيست.
عوامل بروز پیش دیابت و دیابت نوع دو نيز، به طور قطع مشخص نيست ولي عوامل زير موثر هستند:
سابقه خانوادگی: اگر خواهر، برادر يا یکی از والدین فردي مبتلا به پيش ديابت يا دیابت نوع 2 باشند، ريسک ابتلاي آن فرد افزایش می‌یابد
چاقي: هر چه بافت چربی بدن بیشتر باشد، سلول‌ها به انسولین مقاوم‌تر می‌شوند.
کم تحرکي: تحرک و ورزش به کنترل وزن کمک مي‌کند. همچنين بدن در حين ورزش، با مصرف بيشتر گلوکز (به عنوان سوخت) اثر مثبت انسولين بر سلول‌ها را بيشتر مي‌کند.
سن: بالاتر رفتن سن، موجب افزايش احتمال ابتلا به ديابت مي‌شود. دليل اين امر مي‌تواند کم تحرکي در سنين بالاتر و در نتيجه کاهش توده عضلانی و افزایش چربي باشد. متاسفانه دیابت نوع دو به طور چشمگیری در میان کودکان، نوجوانان و جوانان درحال افزایش است که اين مي‌تواند ناشي از کم تحرکي نوجوانان امروزي باشد.
دیابت بارداری: ديابت بارداري هم ممکن است به پیش دیابت و دیابت نوع دو منجر شود. زايمان کودکي با وزن هنگام تولد بالاي 4 کیلوگرم احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را بالا مي‌برد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: اين سندرم يک اختلال هورمونی شايع در زنان بوده که موجب عدم تعادل در سطح هورمون‌هاي زنانه (مانند استروژن و پروژسترون) شده که خود منجر به افزايش هورمون‌هاي مردانه (آندروژن ها) و نيز انسولین مي شود.
سطوح غیرطبیعی کلسترول و تری گلیسرید. پايين بودن میزان لیپوپروتئین با چگالی بالا یا "کلسترول خوب" (HDL) خطر ابتلا به ديابت نوع دو را بالا مي‌برد. هميچنين بالا بودن تری گلیسرید (نوع دیگری از چربی موجود در خون) نيز همين اثر را دارد.
علت دقيق ديابت بارداري نيز نامشخص است و ممکن است براي هر زن بارداري پيش بيايد. موارد زير از عوامل احتمالي ديابت بارداري هستند:
سابقه خانوادگی: اگر خواهر، برادر يا یکی از والدین فردي مبتلا به دیابت نوع دو باشند، ريسک ابتلاي آن زن به ديابت بارداري افزایش می‌یابد.
سابقه شخصي: اگر فردي سابقه ابتلا به پيش ديابت داشته باشد يا سابقه ديابت بارداري در زايمان‌هاي قبلي داشته باشد و يا سابقه تولد نوزاد بزرگ داشته باشد ريسک ابتلاي آن زن به ديابت بارداري افزایش می‌یابد.
سن: زناني که در سنين بالاتر از 25 باردار مي‌شوند بيشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
چاقي و اضافه وزن.
در يک فرد مبتلا به ديابت، با گذر زمان عوارض بيشتري بروز خواهند کرد. اگر بيمار قند خون خود را کنترل نکند اين عوارض شدت بيشتري خواهند يافت. در ادامه عوارض احتمالي ديابت را بررسي مي‌کنيم:
بیماری‌هاي قلبی و عروقی: متاسفانه ديابت مي‌تواند بيماري‌هاي قلبي و عروقي را نيز به مشکلات بيمار اضافه کند. بیماری‌های عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگي شریان‌ها (آترواسکلروز) از جمله اين عوارض هستند.
تخريب عصبی (نوروپاتی): قند خون اضافی ممکن است موجب آسيب رسيدن به ديواره‌هاي مويرگ‌هايي شود که اعصاب محيطي بدن (به خصوص در پاها) را تغذيه مي‌کنند. گزگز، بی حسی، سوزش یا درد در نوک انگشتان دست یا پا از علائم اين نوع عارضه بوده و به تدریج گسترش می یابد. در موارد حادي که بيماري کنترل نشود ممکن است تمام حس لامسه در اندام تحت تاثیر، از بين برود. همچنين اعصاب ناحيه گوارش نيز در اين خطر قرار دارند که با آسیب ديدن آن‌ها، مسائلي چون تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست گريبان‌گير بيمار مي‌شود. اختلال نعوظ در مردان نيز به واسطه اين نوع آسيب‌ها محتمل است.
آسیب چشم (رتینوپاتی): رتينوپاتي ديابتي از ديگر عوارض احتمالي ابتلا به ديابت است که طي آن رگ‌هاي خوني شبکيه چشم آسيب ديده و ممکن است به کوري منتج شود. آب مرواريد و آب سياه نيز از ديگر مشکلات بينايي مرتبط با ديابت هستند.
آسیب کلیه (نفروپاتی): وظيفه کلیه‌ها، پاکسازي مواد زائد از خون مي‌باشد که به واسطه تعداد بسيار زيادي از گروه‌های خونی کوچک (گلومرول) انجام مي‌گيرد. اين فيلتر ظريف و پيچيده ممکن است تحت تاثير ديابت آسيب ببيند. در موارد حادتر، ممکن است منجر به نارسايي کليه و نياز به دياليز يا پيوند کليه شود.
آسیب پا: پاها يکي از اعضاي آسيب پذير در مقابل ديابت هستند. تخريب عصبي و يا کاهش جريان خون در پا، مي توانند از عوارض ديابت باشند. عدم درمان اين نوع آسيب‌ها، تاول و يا بريدگي در پا، مي‌تواند به عفونت‌هاي سخت درمان، منجر شوند. در صورت وخيم بودن اين عوارض ممکن است نياز به قطع انگشت و يا بخشي از پا پيدا شود.
بیماری‌های پوستی: برخي بيماري‌هاي پوستي مانند عفونت‌هاي باکتريال و قارچي نيز، از عوارض احتمالي بيماري ديابت هستند.
اختلالات شنوايی: مشکلات مربوط به شنوایی، مساله شايع‌تري در افراد مبتلا به دیابت است.
آلزایمر: هنوز رابطه قطعي بين بيماري آلزايمر و ديابت پيدا نشده است ولي شواهدي مبني بر ارتباط اين دو بيماري وجود دارد.
ديابت بارداري به تنهايي موجب آسيب به نوزاد نمي‌شود اما اگر قند خون مادر کنترل نشود ممکن است مشکلاتي براي مادر يا نوزاد ايجاد شود. در اين مورد عوارض زير محتمل است:
پره اکلامپسی: اين عارضه ممکن است خطرات جدي براي مادر يا نوزاد به همراه داشته باشد که از علائم آن مي‌توان به وجود مقدار زياد پروتئين در ادرار، تورم در پاها و فشار خون بالا اشاره کرد.
دیابت بارداری در حاملگی‌های بعدی: ابتلا به ديابت بارداري در يک حاملگي، احتمال ابتلا در دفعات بعد بارداري را افزايش مي‌دهد. همچنين خطر ابتلا به ديابت نوع دو در اين موارد بيشتر مي‌شود.
رشد بیش از حد کودک: قند اضافی می‌تواند از جفت عبور کند و باعث توليد انسولين بيشتر در پانکراس کودک شود. انسولين اضافي موجب رشد زياد از حد کودک (ماکروزومي) شده و احتمالا نياز به سزارين مادر وجود خواهد داشت.
قند خون پایین کودک: توليد انسولين در نوزاد مادري که ديابت بارداري دارد، بالاست و اين مساله گاهي موجب کمبود قند خون (هيپوگليسمي) مي‌شود. در اين موراد نوزاد بايد به سرعت تغذيه شود يا در صورت لزوم تزريق وريدي گلوکز صورت بگيرد تا قند لازم جبران شود.
دیابت نوع دو در کودک: نوزاد مادران مبتلا به دیابت بارداری، در ابتلا به چاقي و ديابت نوع دو مستعدتر هستند.
مرگ: در برخي موارد دیابت بارداری کنترل نشده، مي‌تواند به مرگ نوزاد قبل و يا اندکي بعد از زايمان منجر شود.
از عوارض پیش دیابت نيز، وجود خطر ابتلا به ديابت نوع دو مي‌باشد.
از آن جايي که ابتلا به هر کدام از انواع ديابت، دليل قطعي و مشخصي ندارد بنابراين نمي‌توان به طور حتم از بروز آن جلوگيري کرد با اين حال، شيوه صحيح و سالم زندگي، احتمال ابتلا به اين بيماري را کاهش مي‌دهد:
تغذيه سالم: تغذيه سالم کليد سلامتي بدن بوده و در کنترل بيماري ديابت نيز مهم است. يک رژيم غذايي کم کالري با مصرف بالاي فيبر و سبزيجات، ميوه و نيز مصرف کمينه چربي، وضعيت مناسبي را براي بدن به ارمغان مي‌آورد.
تحرک: توصيه پزشکان و محققين حداقل نيم ساعت ورزش در روز مي‌باشد. پياده‌روي سريع، شنا يا دوچرخه سواري از ورزش‌هاي مطلوب مي‌باشند.
کاهش وزن: تنها کاهش 7 درصد از وزن مي‌تواند تاثير بسزايي در کاهش خطر ابتلا به ديابت داشته باشد.
در حين ابتلا به پيش ديابت، مصرف برخي داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین، در صورتي که طبق نظر پزشک تجويز شده باشند مي‌توانند احتمال به دیابت نوع دو را کاهش دهند. لازم به ذکر است که دارو جايگزين سبک زندگي سالم نخواهد شد.
بررسي دوره‌اي قند خون (حداقل سالي يک بار) به کنترل به موقع ديابت کمک شاياني مي‌کند.
هميشه سالم و تندرست باشيد. پونه‌سا
آخرین بروزرسانی در 1397/12/23-17:21
اشتراک گذاری :
مطالب مرتبط با موضوع
جستجوی پیشرفته پزشکان